Tác giả bên Nhà Gốm học Hô Tấn Phan

Như một tình cờ, với tôi, ông đem đến cảm giác hứng thú hơn những gì mong đợi. Sự chần chừ trước một quyết định suýt nữa không có một ngày thông đạt ý nghĩa của đời sống. Lần gặp đầu, ngỡ tưởng tuổi tác ngăn cách ông với chúng tôi nhưng cách tiếp xử thân mật của chủ nhà nhanh chóng làm tan băng những rào đón lung khởi. Tránh nói những điều to tát, tự thân việc nghiên cứu và sưu tập hàng vạn sản phẩm gốm cổ đã minh chứng công lao và minh định trí tuệ của người trong cuộc. Ông cũng không kém phần hài hước (humour) khi nói rằng mình là người Huế nhà quê nhất còn lại. Ngồi bên ông, ngắm ông, “đọc” ông, tôi nghiệm ra cái chất nhà quê quý hiếm ấy là sự thành thực hết lòng. Nhà báo Minh Tự nhận xét, ông là nhà nghiên cứu đích thực, xa lạ với loại dùng xảo ngôn che lấp sự kém cỏi. Cái gì biết chắc chắn, ông khẳng định; cái gì chưa rõ ràng, ông không giấu diếm. Tôi thì cho rằng, ông là hình mẫu của niềm tin khi trong đời sống còn lắm vết tích của sự hoài nghi. Bạn đến chơi, bảo “nhà ông Phan toàn thứ tam bành lục tặc”. Ông không giận mà thấy vui, ấy là tính cách của người điềm tĩnh, điềm đạm và hơn thế, như cách nói thời thượng bây giờ, là ông đã NGỘ mất rồi. 

  Trong vườn nhà của NNC Hồ Tấn Phan

Tôi đoan chắc, lắm người có cái thú chơi đồ cổ, nhưng 99 phần trăm thiên về trang sức hoặc giải trí theo kiểu “mu - mơ – mù – mờ”, vàng thau lẫn lộn. Ông hẳn nhiên ở trong 1% hiếm hoi ấy. Ông không chỉ giỏi thẩm giá trị “nhất dáng, nhì da, thứ ba của lạ” (dáng đẹp, men quý phái và loại “hàng độc") của gốm, mà còn tìm tuổi của chúng.  Không phải ngẫu nhiên ông là “chủ nhân của gần chục ngàn cổ vật từ gốm sứ có niên đại xa xưa nhất thuộc thời kỳ tiền văn hóa Sa Huỳnh (cách nay khoảng 3.000 năm) đến những đồ gốm sứ, đồ đồng triều Nguyễn…” (nguồn internet). Có được tài sản vô giá ấy bởi ông thấy ra “tư liệu đồ cổ góp phần bổ sung một cách đầy đủ hơi thở của cuộc sống mọi thời đại mà thư tịch không thể hiện hết”.

Tạm biệt ông – Nhà nghiên cứu HỒ TẤN PHAN, miền bí ẩn tôi chưa hiểu hết. Hẹn lòng mình sẽ có ngày trở lại, mong được ông “đối ẩm” cùng tử hàng này để quên đếm tuổi thời gian…

Võ Văn Luyến